ભારતીય શેરબજારની દિશા ફક્ત વિદેશી રોકાણકારો દ્વારા જ નક્કી કરવામાં આવે છે, તો હવે આ વિચારસરણી બદલવાનો સમય આવી ગયો છે. કારણ કે પહેલીવાર, ભારતીય સ્થાનિક સંસ્થાકીય રોકાણકારો એટલે કે DII (ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર્સ) એ વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો (FII) ને પાછળ છોડી દીધા છે.
સ્થાનિક રોકાણકારોએ ઇતિહાસ રચ્યો
માર્ચ 2025 ના ડેટા અનુસાર, શેરબજારમાં DII નો હિસ્સો 17.62 ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે, જે અત્યાર સુધીનો સૌથી વધુ છે. તે જ સમયે, FII નો હિસ્સો ઘટીને 17.22 ટકા થઈ ગયો છે અને આ છેલ્લા 12 વર્ષમાં સૌથી નીચો સ્તર છે.
આ વાર્તામાં શું બદલાયું છે?
આ મોટા પરિવર્તન પાછળ એક ખૂબ જ રસપ્રદ વલણ છે. આ વલણ મ્યુચ્યુઅલ ફંડમાં સતત રોકાણને કારણે છે, ખાસ કરીને SIP (સિસ્ટમેટિક ઇન્વેસ્ટમેન્ટ પ્લાન) દ્વારા. ફક્ત ચોથા ક્વાર્ટરમાં (જાન્યુઆરીથી માર્ચ ૨૦૨૫), SIP દ્વારા ૧.૧૬ લાખ કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ કારણે, પહેલીવાર મ્યુચ્યુઅલ ફંડનો હિસ્સો પણ 10 ટકાને વટાવી ગયો.
ડોલર મજબૂત, FII નબળો
અમેરિકામાં બોન્ડ યીલ્ડમાં વધારો અને મજબૂત ડોલરના કારણે વિદેશી રોકાણકારો ભારતીય બજારથી દૂર રહ્યા. આ કારણોસર, FII એ આ ક્વાર્ટરમાં રૂ. ૧.૨૯ લાખ કરોડના શેર વેચ્યા, જ્યારે પ્રાથમિક બજારમાં રૂ. ૧૩,૦૦૦ કરોડની નજીવી ખરીદી કરી. કુલ મળીને, રૂ. ૧.૧૬ લાખ કરોડનો ચોખ્ખો આઉટફ્લો નોંધાયો હતો.
આ વલણ શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
આ વલણ ફક્ત સંખ્યાઓનો ખેલ નથી. તેની સીધી અસર એ છે કે હવે ભારતીય શેરબજાર ઓછું અસ્થિર બની રહ્યું છે. એટલે કે, જ્યારે FII વેચે છે, ત્યારે DII ખરીદી કરે છે અને સંતુલન બનાવે છે અને બજારમાં કોઈ મોટો ઘટાડો થતો નથી.
આગળ શું થશે?
નિષ્ણાતો માને છે કે જો આ વલણ ચાલુ રહેશે તો ભારતે વિદેશી મૂડી પરની નિર્ભરતા ઘટાડવી પડશે. મજબૂત સ્થાનિક રોકાણો બજારને લાંબા ગાળાની સ્થિરતા પ્રદાન કરશે અને જ્યારે FII પાછા ફરે છે (કહો કે વૈશ્વિક દર ઘટાડા પછી), DII-FII સંયોજન ભારતીય શેરબજારને નવી ઊંચાઈએ લઈ જઈ શકે છે.
