नवी दिल्ली : देशात पूर्वी, कापूस आणि सोयाबीन ही शेतकऱ्यांची सर्वात लोकप्रिय पिके होती. मात्र गेल्या तीन ते चार वर्षांपासून शेतकऱ्यांचा कल मका पिकाकडे वाढला आहे. कोणत्याही कृषी उत्पादनाचे परीक्षण अन्न, खाद्य, फायबर आणि इंधन या ४ घटकांवर केले जाते. मका या सर्वच घटकांमध्ये अव्वल ठरला आहे. देशात सुमारे २८ दशलक्ष टन (२८० लाख टन) मक्याची मागणी आहे. यापैकी २०० लाख टन मागणी केवळ पशुखाद्य उद्योगातून येते. इथेनॉल बनवण्यासाठी उसाचा मोठ्या प्रमाणात वापर केला जातो. आता उसाबरोबरच इथेनॉल उत्पादनासाठी मक्याची मागणीही वाढली आहे. याचे कारण म्हणजे मक्यामध्ये जास्त कार्बोहायड्रेट्स आहेत. त्यामुळेच गेल्या चार वर्षांत मक्याची किंमत प्रति टन १४०००-१५००० रुपयांवरून २४०००-२५००० रुपयांपर्यंत वाढली. इथेनॉलसाठी मक्याची मागणी वाढली आहे आणि शेतकऱ्यांनाही त्याचा फायदा होत आहे.
इथेनॉल उत्पादनात मक्याने अव्वल स्थान मिळवले आहे. २०२२-२३ मध्ये, साखर कारखान्यांनी किंवा डिस्टिलरींनी ८ लाख टन उसापासून ३१ कोटी लिटर इथेनॉलचा पुरवठा केला. २०२३-२४ मध्ये, ७५ लाख टन मक्यापासून हे प्रमाण २८६ कोटी लिटर इथेनॉलपर्यंत वाढले. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की जेव्हापासून मक्यापासून इथेनॉलचे उत्पादन वाढू लागले आहे, तेव्हापासून त्याचे दर वाढत आहेत. इथेनॉलमध्ये वाढत्या वापरामुळे मक्याच्या मागणी आणि पुरवठ्यात मोठी तफावत निर्माण झाली आहे. त्यामुळे मक्याचा वापर कमी झाला आहे, ज्यामुळे किमतीत मोठी वाढ झाली आहे. मक्याच्या तुलनेत सोयाबीनची मागणी कमी झाल्यामुळे शेतकऱ्यांचे त्यातून मिळणारे उत्पन्न कमी झाले आहे. यामुळेच शेतकऱ्यांना ४८९२ रुपयांच्या किमान आधारभूत किमतीऐवजी केवळ ४३०० रुपये प्रति क्विंटल सोयाबीन मिळत आहे. तर मका उत्पादक शेतकऱ्यांना २२२५ रुपयांच्या किमान आधारभूत किमतीपेक्षा जास्त दराने मिळत आहे.
