इथेनॉलमुळे मका उत्पादक शेतकऱ्यांना मिळतोय चांगला दर : केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी

पुणे : पुण्यात आयोजित करण्यात आलेल्या जागतिक जैवइंधन दिनाच्या १० व्या वर्धापनदिन समारंभात केंद्रीय रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्री नितीन गडकरी यांनी इथेनॉलमुळे देशातील कोट्यवधी मका उत्पादक शेतकऱ्यांना चांगला दर मिळत असल्याचे सांगितले. प्राज इंडस्ट्रीजने आयोजित केलेल्या या कार्यक्रमाला साखर आणि इथेनॉल उद्योगातील दिग्गज नेते, धोरणकर्ते आणि नव प्रवर्तकांना जागतिक जैवअर्थव्यवस्थेत भारताच्या वाढत्या नेतृत्वाचे प्रतीक असलेल्या ‘प्राज बायोव्हर्स’ उपक्रमांतर्गत एकत्र आणण्यात आले.

आपले शेतकरी ऊर्जा पुरवठादार बनतील…

या कार्यक्रमात मंत्री गडकरी यांनी भारतीय उद्योगांना जैवइंधनाकडे वेगाने वाटचाल करण्याचे आवाहन केले. त्यांनी कच्च्या तेलाच्या आयातीत घट, ग्रामीण उत्पन्नात वाढ, उत्सर्जनात घट आणि शेतीचे परिवर्तन असे अनेक फायदे अधोरेखित केले. ते म्हणाले की, आपले शेतकरी केवळ अन्नधान्यच पिकवणार नाहीत तर विमान वाहतूक, बांधकाम उपकरणे आणि वाहनांसाठी इंधनदेखील पिकवतील. ज्या दिवशी आपण जीवाश्म इंधन आयात करणे थांबवू, तो एक ऐतिहासिक बदल असेल. त्यांनी नमुद केले की, इथेनॉलच्या वापराला प्रोत्साहन दिल्याने मका शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनांना चांगला भाव मिळाला आहे.

‘प्राज बायोव्हर्स’ चे भव्य लाँच…

या समारंभाचा एक भाग म्हणून, प्राज इंडस्ट्रीजने अधिकृतपणे ‘प्राज बायोव्हर्स’ लाँच केले. हा एकात्मिक जैव-अर्थव्यवस्था परिसंस्थेत नावीन्य, सहकार्य आणि शाश्वतता एकत्रित करण्याचा उद्देश असलेला एक दूरदर्शी उपक्रम आहे. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी, किर्लोस्कर ब्रदर्सचे अध्यक्ष-एमसीसीआयए आणि सीएमडी संजय किर्लोस्कर आणि टोयोटा किर्लोस्कर मोटरचे देश प्रमुख आणि कार्यकारी उपाध्यक्ष विक्रम गुलाटी यांच्या उपस्थितीत हे लाँचिंग झाले. हा ऐतिहासिक क्षण साजरा करण्यासाठी, प्राजने त्यांचे संस्थापक-अध्यक्ष डॉ. प्रमोद चौधरी यांच्या ‘क्षितिज बियॉन्ड ड्रीम्स… अ‍ॅज इज व्हॉट इज’ या आत्मचरित्राचे अनावरण केले. हे आत्मचरित्र हरित ऊर्जा, वर्तुळाकार अर्थव्यवस्था आणि ग्रामीण-केंद्रित नवोपक्रमात दशकांपासून सुरू असलेल्या अग्रगण्य कार्याचे प्रतिबिंबित करते.

जैवइंधन ही एक धोरणात्मक गरज : गडकरी

उद्योग क्षेत्रातील नेत्यांशी बोलताना केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांनी इथेनॉल उत्पादनही भारताच्या ऊर्जा सुरक्षेसाठी आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेसाठी एक धोरणात्मक अत्यावश्यकता असल्याचे म्हटले. गडकरी यांनी भारताच्या आर्थिक विकासात ऑटोमोबाइल उद्योगाच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर भर दिला. ते म्हणाले की, देश आता जपानला मागे टाकून जगातील तिसरा सर्वात मोठा ऑटोमोबाइल बाजार बनला आहे. जीएसटीमध्ये ऑटो क्षेत्राचेही महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. ते त्याचे आर्थिक महत्त्व अधोरेखित करते यावर त्यांनी भर दिला. तथापि, त्यांनी असेही निदर्शनास आणून दिले की देशातील ४० टक्के वायू प्रदूषण ऑटोमोबाईल उत्सर्जनामुळे निर्माण होते. त्यामुळे पर्यायी इंधनांवर लक्ष केंद्रित करून किफायतशीर, आयात-बदली धोरणे स्वीकारणे अत्यावश्यक होते. असे बदल केवळ पर्यावरण संरक्षणासाठीच नव्हे तर ऊर्जा सुरक्षा आणि आर्थिक स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठीदेखील आवश्यक आहेत, यावर त्यांनी भर दिला.

शेतीला आर्थिकदृष्ट्या अधिक सक्षम बनवण्याची गरज…

मंत्री गडकरी यांनी ग्रामीण रोजगार निर्मितीसाठी जैवइंधनाकडे वाटचाल करणे ही एक महत्त्वाची रणनीती आहे याचा पुनरुच्चार केला. ते म्हणाले, शेतीला आर्थिकदृष्ट्या अधिक सक्षम बनवावे लागेल. आपल्याला कृषी जीडीपीमध्ये लक्षणीय वाढ करावी लागेल. इंधन उत्पादनाकडे कृषी उत्पादनात विविधता आणण्याच्या सरकारच्या प्रयत्नांबद्दल त्यांनी माहिती दिली. ते म्हणाले की सुरुवातीला ‘अन्न विरुद्ध इंधन’ या वादामुळे मक्यापासून इथेनॉल बनवण्याच्या कल्पनेवर टीका झाली होती. तथापि, इथेनॉल उत्पादनाचा या क्षेत्रावर सकारात्मक परिणाम झाला आहे, मक्याच्या किमान आधारभूत किमतीत वाढ झाली आहे आणि परिणामी मक्याचे क्षेत्र देखील लक्षणीयरीत्या वाढले आहे.

इथेनॉलमुळे मका उत्पादक शेतकऱ्यांना मिळतोय चांगला दर…

ते म्हणाले, मक्याचा किमान आधारभूत किमती १,८०० रुपये प्रति क्विंटल होता आणि बाजारभाव १,२०० रुपये प्रति क्विंटल होता. तथापि, इथेनॉलच्या आगमनानंतर, बिहार आणि उत्तर प्रदेशात मक्याचा भाव २,६००-२,८०० रुपये प्रति क्विंटल झाला आहे. इथेनॉलमुळे, मका उत्पादक शेतकऱ्यांना आता चांगला भाव मिळत आहे. इथेनॉलमुळे ऊस उद्योगातील विशेषतः शेतकऱ्यांना ऊस बिलांमध्ये होणारा विलंब अशी दीर्घकालीन समस्या सोडवण्यास मदत झाली आहे. गडकरी पुढे म्हणाले, माझ्या आयुष्याचे ध्येय शेतकरी आत्महत्या रोखणे हे आहे आणि म्हणूनच मी नवोपक्रम, मूल्यवर्धनाद्वारे शेतीत परिवर्तन घडवून आणण्यासाठी माझे प्रयत्न समर्पित केले आहेत.

पारंपारिक डिझेलला आयसोब्युटानॉलचा पर्याय…

शाश्वत ऊर्जेच्या भविष्यावर प्रकाश टाकताना केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी म्हणाले की, पारंपारिक डिझेलला पर्याय म्हणून आयसोब्युटानॉल उदयास येत आहे. डिझेल इंजिनला स्वच्छ पर्याय असलेल्या बायोडिझेलच्या विकास आणि विस्तारासाठी सुरू असलेल्या प्रयत्नांवरही त्यांनी प्रकाश टाकला. जैवइंधन उत्पादनात तांदळाच्या पेंढ्याच्या वापरामुळे ते जाळण्याची प्रवृत्ती लक्षणीयरीत्या कमी झाली आहे. या हालचालीमुळे अनेक क्षेत्रांमध्ये वायू प्रदूषणाचा सामना करण्यास मदत झाली आहे ही पर्यावरण संरक्षणातील एक मोठी कामगिरी म्हणून त्यांनी निदर्शनास आणून दिली. भारताच्या हरित औद्योगिक भविष्याची प्रेरक शक्ती म्हणून “ज्ञानाचे संपत्तीत रूपांतर” करण्याच्या महत्त्वावर गडकरी यांनी भर दिला. त्यांनी नाविन्यपूर्ण पायाभूत सुविधांच्या उपक्रमांचा देखील उल्लेख केला. अनेक शहरांमध्ये महामार्ग बांधण्यासाठी महानगरपालिका आता कचरा वापरत आहेत. त्यामुळे शहरी कचरा राष्ट्रीय संपत्तीत बदलतो, हे त्यांनी निदर्शनास आणून दिले.

शाश्वत तंत्रज्ञानाची परिवर्तनकारी भूमिका…

गडकरी यांनी भारताच्या ऊर्जा आणि ऑटोमोटिव्ह भविष्यासाठी एक महत्त्वाकांक्षी दृष्टिकोन मांडला आणि शाश्वत तंत्रज्ञानाची परिवर्तनकारी भूमिका अधोरेखित केली. ते म्हणाले की, जैवइंधन उत्पादनांसारख्या पर्यायी वापरामुळे तांदळाच्या पेंढ्या जाळण्याचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या कमी झाले आहे. आणि “ज्ञानाचे संपत्तीत रूपांतर करणे” हा भारतासाठी पुढे जाण्याचा मार्ग आहे यावर त्यांनी भर दिला. पायाभूत सुविधांमधील नवोपक्रम अधोरेखित करताना ते म्हणाले की, अनेक शहरांमध्ये महामार्ग बांधण्यासाठी महानगरपालिकेचा कचरा वापरला जात आहे, जो वर्तुळाकार अर्थव्यवस्था मॉडेलची शक्ती दर्शवितो.

भारत लवकरच मर्सिडीज ईव्ही निर्यात करेल..

गडकरी यांनी असेही सांगितले की त्यांनी अलीकडेच मर्सिडीज-बेंझच्या अध्यक्षांना भेटून घोषणा केली की भारत लवकरच मर्सिडीज ईव्ही निर्यात करेल. हे भारताला जागतिक इलेक्ट्रिक वाहन केंद्र म्हणून उदयास येण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. ते म्हणाले की, आम्ही ज्या प्रकारच्या संशोधन आणि नवोपक्रमाने काम करत आहोत, त्यामुळे मला विश्वास आहे की भारत अव्वल क्रमांकाचा ऑटोमोबाईल उत्पादक देश बनेल. भारत जैवइंधन, ग्रीन हायड्रोजन आणि इतर पर्यायी ऊर्जा स्रोतांद्वारे ऊर्जा निर्यात करणारा राष्ट्र बनण्याच्या मार्गावर आहे, यावर त्यांनी भर दिला.

ग्रीन हायड्रोजन, भविष्यातील इंधन…

बांबू लागवडीवर अधिक लक्ष केंद्रित करण्याचे आवाहन करताना, गडकरी यांनी प्राज इंडस्ट्रीजला जैव-ऊर्जा अनुप्रयोगांमध्ये त्यांची क्षमता शोधण्याचे आवाहन केले. भविष्यातील इंधन म्हणून ग्रीन हायड्रोजनवरही त्यांनी प्रकाश टाकला. या परिवर्तनशील क्षेत्रात प्राजला आघाडीची भूमिका बजावण्याचे आवाहन केली. फ्लेक्स-फ्युएल तंत्रज्ञानावर बोलताना ते म्हणाले, मी गेल्या एक वर्षापासून टोयोटा फ्लेक्स-फ्युएल वाहने वापरत आहे. ती इंधन-कार्यक्षम आणि पर्यावरणपूरक दोन्ही आहेत. नजीकच्या भविष्यात, बांधकाम उपकरणे देखील FFV (फ्लेक्स-फ्युएल वाहने) मध्ये बदलतील असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला.

भारताच्या ग्रामीण भूदृश्याला हरित ऊर्जा सक्षम करेल…

भविष्याकडे पाहता, गडकरी यांनी अशा भविष्याची कल्पना केली जिथे हरित ऊर्जेतून मिळणारे उत्पन्न भारताच्या ग्रामीण भूदृश्याला सक्षम करेल. ते म्हणाले की, “आपले शेतकरी केवळ अन्नच पिकवणार नाहीत तर विमान वाहतूक क्षेत्र, बांधकाम यंत्रसामग्री आणि इतर गोष्टींसाठी इंधनदेखील निर्माण करतील. ज्या दिवशी आपण जीवाश्म इंधन आयात करणे थांबवू, तेव्हा आपल्याला कळेल की आपण खरोखरच ऐतिहासिक काहीतरी साध्य केले आहे.

बायोव्हर्स म्हणजे कल्पनांचे रुपांतर उपायांमध्ये होते : डॉ. प्रमोद चौधरी

डॉ. प्रमोद चौधरी यांनी कार्यक्रमाला सांगितले की, “प्राज बायोव्हर्स ही एक अनोखी चळवळ आहे जी एका शक्तिशाली परिसंस्थेत नवोपक्रम, सहकार्य आणि शाश्वतता एकत्र आणते. बायोव्हर्स म्हणजे कल्पनांचे रुपांतर उपायांमध्ये होते, जिथे हवामान कृती आर्थिक वाढीसोबतच जाते. तिथे जागतिक जैव अर्थव्यवस्थेत भारताचे नेतृत्व केंद्रस्थानी असते. हे विकसित भारताच्या दृष्टिकोनाशी पूर्णपणे जुळते. समावेशक विकासाला चालना देणे आणि वर्तुळाकार जैव अर्थव्यवस्था निर्माण करणे गरजेचे आहे. आजच्या बदलत्या भू-राजकीय आणि व्यावसायिक वातावरणात, ऊर्जा सुरक्षा आता पर्यायी राहिलेली नाही तर ती एक धोरणात्मक अत्यावश्यकता आहे. स्थानिक प्रणाली आणि ग्रामीण स्वावलंबनात रुजलेले आमचे जैव अर्थव्यवस्था मॉडेल जगभरातील देशांसाठी शाश्वत आणि स्केलेबल आहे.

संशोधक, उत्पादक आणि धोरणकर्ते एकत्र आले पाहिजेत…

ते म्हणाले, “आज बायोव्हर्सचा अनुभव घेणे म्हणजे संपूर्ण भारतीय जैव अर्थव्यवस्था मूल्य साखळी प्रत्यक्षात येताना पाहण्यासारखे आहे. मला वाटते की कच्च्या मालाचे विविधीकरण आणि आंतरपीक पद्धतींपासून ते शेतकऱ्यांच्या नफाक्षमतेची आणि स्थिर पुरवठा साखळीची खात्री करणाऱ्या प्रगत सह-उत्पादन नवकल्पनांपर्यंत आपण सारे काही पाहिले पाहिजे. ऑटोमोटिव्ह असोसिएशन ऑफ इंडिया इथेनॉल-डिझेल मिश्रणांना पुढे नेत आहे. इथेनॉल-चालित बाईकपासून ते पुढील पिढीच्या इंजिनपर्यंत सुरक्षितता आणि शाश्वततेच्या सर्वोच्च मानकांची पूर्तता करणाऱ्या जैवइंधन तंत्रज्ञानासाठी प्रमाण वाढवत आहे. आजचे प्रदर्शन दर्शविते की तंत्रज्ञान आणि उद्योग विस्तारासाठी सज्ज आहेत. परंतु या परिवर्तनासाठी तंत्रज्ञानापेक्षा जास्त आवश्यकता आहे ती सामूहिक कृतीची. नवोन्मेषक, संशोधक, उत्पादक आणि धोरणकर्ते एकत्र आले पाहिजेत.”

बायोव्हर्सचे व्यासपीठ जैव अर्थव्यवस्थेला गती देण्यासाठी…

ते पुढे म्हणाले, आजचे लाँचिंग हा शेवटचा मुद्दा नाही. ही सुरुवात आहे की बायोव्हर्स एक असे व्यासपीठ बनते जिथे जागतिक जैव अर्थव्यवस्था समुदाय वर्षानुवर्षे एकत्र येऊन वर्तुळाकार जैव अर्थव्यवस्थेला सहकार्य, उत्सव आणि गती देतो. या क्षेत्रातील माझा प्रवास दशकांच्या आव्हाने आणि यशांचा आहे. माझ्या पुस्तकाच्या मराठी आवृत्तीच्या प्रकाशनानंतर, जगभरातील सहकारी आणि भागीदारांकडून इंग्रजी आवृत्तीची मागणी पाहून मी भारावून गेलो. ही आवृत्ती माझे अनुभव सामायिक करण्याचा आणि पुढील पिढीला नवोपक्रम, निष्पक्षता आणि विश्वासाद्वारे उद्योजकता स्वीकारण्यास प्रेरित करण्याचा माझा मार्ग आहे. माझा ठाम विश्वास आहे की जागतिक दर्जाचे संशोधन, नवोपक्रम आणि नेतृत्व भारतातच साध्य केले जाऊ शकते आणि केले पाहिजे.

२०२३ पासून, आमचा संपूर्ण पोर्टफोलिओ ई २०-अनुपालक आहे : सीईओ विक्रम कसबेकर

हिरो मोटोकॉर्पचे सीईओ विक्रम कसबेकर म्हणाले, आम्ही देशातील फ्लेक्स-फ्युएल दुचाकी विकसित करणाऱ्या पहिल्या वाहनांपैकी एक होतो, जे ई २० पासून सुरू होणाऱ्या मिश्रणांवर चालण्यास सक्षम आहेत. २०२३ पासून, आमचा संपूर्ण पोर्टफोलिओ ई २० – अनुपालक आहे. हे केवळ तंत्रज्ञानाबद्दल नाही तर वर्तुळाकार अर्थव्यवस्थेला पाठिंबा देण्याबद्दल आहे. यातून शेतकऱ्यांना फायदा होईल आणि आयात केलेल्या इंधनांवरील आपले अवलंबित्व कमी होईल. आधुनिक इथेनॉल-अनुपालक इंजिन पारंपारिक पेट्रोल इंजिनांच्या बरोबरीने इंधन कार्यक्षमता प्रदान करतील यासाठी आम्ही आमचे तंत्रज्ञान अपग्रेड केले आहे. या वाहनांना बाजारात चांगला प्रतिसाद मिळत आहे आणि ते यशस्वीरित्या धावत आहेत.

वाहनांना वेळेवर देखभालीची आवश्यकता असते…

ते पुढे म्हणाले, “जसे आपण मानव प्रतिबंधात्मक आरोग्य तपासणी करतो, आपली जीवनशैली सुधारतो आणि आपल्या आरोग्याची काळजी घेतो. तसेच वाहनांना देखील वेळेवर प्रतिबंधात्मक देखभालीची आवश्यकता असते. जेव्हा ते जुने होतात तेव्हा नियमित कामगिरी तपासणी, प्रदूषण चाचण्या, योग्य कागदपत्रे आणि फिटनेस प्रमाणपत्र त्यांना सुरक्षित, कार्यक्षम आणि पर्यावरणपूरक ठेवण्यात खूप मदत करतात. मी आत्मविश्वासाने म्हणू शकतो की आमची वाहने पूर्णपणे ई २० अनुपालन करतात आणि या संक्रमणात मला कोणतेही मोठे आव्हान दिसत नाही.”

फ्लेक्स-फ्युएल वाहनांसाठी सरकारचे मजबूत धोरणात्मक समर्थन: विक्रम गुलाटी

टोयोटा किर्लोस्कर मोटरचे देश प्रमुख आणि कार्यकारी उपाध्यक्ष विक्रम गुलाटी यांनी यावर भर दिला की आज, बहुतांश ऑटोमोटिव्ह कंपन्या – दुचाकी आणि चारचाकी दोन्ही – ई २० ते ई १०० पर्यंत इथेनॉल मिश्रणांवर चालणारी फ्लेक्स-फ्युएल वाहने सादर करत आहेत. यात अजूनही काही अडथळे आहेत, परंतु सरकारकडून मजबूत धोरणात्मक पाठिंब्याने आम्ही त्यावर मात करत आहोत, मग ते आईएमसाठी CAFE नियम आणि कर संरचना सक्षम करणे असो किंवा ग्राहकांसाठी, पुरवठा साखळीसाठी हे इंधन स्वीकारण्यासाठी योग्य वातावरण निर्माण असो.

इथेनॉलला कार्बन-न्यूट्रल इंधन म्हणून मान्यता मिळाली पाहिजे…

ते म्हणाले, मी एक गोष्ट सांगू इच्छितो, फक्त एक ऑटोमोटिव्ह व्यावसायिक म्हणून नाही तर एक भारतीय म्हणून देखील आपण पुढे जात असताना, वैज्ञानिक आणि जागतिक पातळीवर इथेनॉलला कार्बन-न्यूट्रल इंधन म्हणून मान्यता दिली पाहिजे. ही मान्यता सीमा ओलांडूनही वाढली पाहिजे. येणाऱ्या काळात, अर्थव्यवस्था कार्बन व्यापाराद्वारे वाढत्या प्रमाणात चालतील. केवळ देशांतर्गतच नव्हे तर देशांतर्गत देखील इथेनॉलचा वापर करून अब्जावधी डॉलर्सचे परकीय चलन वाचवण्याची, भारताकडे एक मोठी संधी आहे.