સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે 20% ઇથેનોલ મિશ્રિત પેટ્રોલ (EBP-20) ના રાષ્ટ્રવ્યાપી અમલીકરણને પડકારતી જાહેર હિતની અરજી (PIL) ફગાવી દીધી, જેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે લાખો વાહનચાલકોને તેમના વાહનો સાથે અસંગત ઇંધણનો ઉપયોગ કરવાની ફરજ પડી રહી છે.
અક્ષય મલ્હોત્રા દ્વારા દાખલ કરાયેલી PIL ની સુનાવણી ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.આર. ગવઈની આગેવાની હેઠળની બેન્ચ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. તેમાં પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલયને સમગ્ર ભારતમાં તમામ ઇંધણ સ્ટેશનો પર ઇથેનોલ-મુક્ત પેટ્રોલની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે નિર્દેશો આપવાની માંગ કરવામાં આવી હતી.
અરજદારનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા વરિષ્ઠ વકીલ શાદાન ફરાસતે સ્પષ્ટતા કરી કે પડકાર E20 નીતિ વિરુદ્ધ નથી પરંતુ ગ્રાહક વિકલ્પોના અભાવ સામે છે. “E20 એક તાર્કિક પ્રગતિ છે, પરંતુ વાહનોને સુસંગત બનાવવા જોઈએ અને એન્જિનને ફરીથી માપાંકિત કરવા જોઈએ. અમારો મુદ્દો વર્તમાન વપરાશકર્તાઓ માટે E10 પેટ્રોલની ઉપલબ્ધતાનો છે. અમે વિકલ્પો ઇચ્છીએ છીએ, રોલબેક નહીં,” તેમણે દલીલ કરી, વધુમાં નિર્દેશ કર્યો કે ગ્રાહકોને ઇંધણ સંક્રમણ વિશે કોઈ ઔપચારિક સૂચના જારી કરવામાં આવી નથી.
મલ્હોત્રાની અરજીમાં પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે પેટ્રોલ સ્ટેશનો અને વિતરણ એકમો પર ઇથેનોલ સામગ્રીનું ફરજિયાત લેબલિંગ કરવાની પણ વિનંતી કરવામાં આવી હતી. તેણે કોર્ટને વિનંતી કરી હતી કે રિફ્યુઅલિંગ સમયે ગ્રાહકોને ઇથેનોલ સુસંગતતા વિશે જાણ કરવા માટે અધિકારીઓને નિર્દેશ આપે.
વધુમાં, અરજીમાં બિન-અનુપાલન વાહનોમાં E20 ઇંધણનો ઉપયોગ કરવાથી થતા યાંત્રિક અધોગતિ અને કાર્યક્ષમતાના નુકસાનનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે રાષ્ટ્રવ્યાપી અભ્યાસની માંગ કરવામાં આવી હતી.
કાનૂની સમાચાર પોર્ટલ, લાઇવ લો અનુસાર, ભારતના એટર્ની જનરલ આર વેંકટરામણીએ અરજીનો વિરોધ કરતા કહ્યું કે અરજદાર ફક્ત “નામ-ધિરાણકર્તા” હતા અને તેમની પાછળ એક મોટી લોબી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સરકારે તમામ પાસાઓ પર વિચાર કર્યા પછી નીતિ ઘડી છે. એજીએ કહ્યું કે આ નીતિ ભારતના શેરડીના ખેડૂતોને ફાયદો કરાવી રહી છે “શું દેશની બહારના લોકો નક્કી કરશે કે ભારતે કયા પ્રકારનું ઇંધણ વાપરવું જોઈએ?”.
પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલય (MoPNG) એ પુષ્ટિ આપી છે કે ઇથેનોલ મિશ્રણ એક મુખ્ય રાષ્ટ્રીય પહેલ છે, જે ખોટી માહિતી દ્વારા કાર્યક્રમને નબળી પાડવાના પ્રયાસોનો સામનો કરે છે. તાજેતરના એક નિવેદનમાં, મંત્રાલયે કાર માલિકોમાં ફેલાયેલી ચિંતાઓને સંબોધિત કરી, E20 ઇંધણ (20% ઇથેનોલ મિશ્રણ) નો ઉપયોગ વાહન વીમાને રદ કરશે તેવા દાવાઓને ફગાવી દીધા. મંત્રાલયે ભાર મૂક્યો કે E20 ઇંધણનો ઉપયોગ ભારતમાં વાહન વીમા કવરેજને અસર કરતું નથી.
સરકારનો ઇથેનોલ મિશ્રિત પેટ્રોલ (EBP) કાર્યક્રમ બહુવિધ ધ્યેયો ધરાવે છે, જેમાં પર્યાવરણીય ટકાઉપણું વધારવું, ક્રૂડ ઓઇલ આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવી, વિદેશી હૂંડિયામણ બચાવવા અને સ્થાનિક કૃષિ અર્થતંત્રને ટેકો આપવાનો સમાવેશ થાય છે. આ પહેલના પરિણામે, ઇથેનોલ સપ્લાય યર (ESY) 2014-15 થી જુલાઈ 2025 સુધી ખેડૂતોને ₹1.25 લાખ કરોડથી વધુની ચૂકવણી કરવામાં આવી છે. વધુમાં, આ કાર્યક્રમે વિદેશી હૂંડિયામણમાં ₹1.44 લાખ કરોડથી વધુની બચત કરી છે, કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ઉત્સર્જનમાં આશરે 736 લાખ મેટ્રિક ટન ઘટાડો કર્યો છે, અને 244 લાખ મેટ્રિક ટનથી વધુ ક્રૂડ ઓઇલ બદલ્યું છે.
EBP કાર્યક્રમ હેઠળ પ્રગતિ નોંધપાત્ર રહી છે. જાહેર ક્ષેત્રની તેલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (OMCs) એ જૂન 2022 માં (ESY 2021-22 દરમિયાન) પેટ્રોલમાં 10% ઇથેનોલ મિશ્રણ સુનિશ્ચિત સમય પહેલા પ્રાપ્ત કર્યું. આ આંકડો ESY 2022-23 માં વધીને 12.06%, ESY 2023-24 માં 14.60% અને વર્તમાન ESY 2024-25 માં 31 જુલાઈ, 2025 સુધીમાં 19.05% સુધી પહોંચ્યો. નોંધનીય છે કે, ફક્ત જુલાઈ 2025 દરમિયાન મિશ્રણ 19.93% સુધી પહોંચ્યું હતું.
તે મહિનામાં, OMC એ કાર્યક્રમ હેઠળ 85.3 કરોડ લિટર ઇથેનોલ ખરીદ્યું હતું, જેનાથી નવેમ્બર 2024 થી જુલાઈ 2025 સુધીમાં કુલ ખરીદી 722.7 કરોડ લિટર થઈ ગઈ. બ્લેન્ડિંગ ડેટા દર્શાવે છે કે જુલાઈ 2025 માં પેટ્રોલમાં 87.9 કરોડ લિટર ઇથેનોલ ભેળવવામાં આવ્યું હતું, જેના કારણે તે જ સમયગાળા દરમિયાન સંચિત ઇથેનોલ મિશ્રણનું પ્રમાણ 749 કરોડ લિટર થયું હતું.
