ભારતે તાજેતરમાં તૂટેલા ચોખાની નિકાસ પર તાત્કાલિક અસરથી પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. ભારતના આ નિર્ણયથી ચીનમાં ખાદ્ય સંકટ સર્જાઈ શકે છે. બેઇજિંગ તૂટેલા ચોખાના ટોચના ખરીદનાર તરીકે જાણીતું છે. જેના કારણે ચીનમાં અનાજનો પુરવઠો તંગ જણાય છે. ચીનમાં, તૂટેલા ચોખાનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે નૂડલ્સ, વાઇન અને પશુ આહાર માટે થાય છે. ભારત આફ્રિકાના કેટલાક દેશોમાં તૂટેલા ચોખાની નિકાસ પણ કરે છે. પરંતુ પાડોશી દેશ ચીન તેનો સૌથી મોટો ખરીદનાર છે.
સરકારે નોન-બાસમતી ચોખાની નિકાસ પર 20 ટકા નિકાસ જકાત લાદવાનો નિર્ણય લીધો છે. તેમજ સ્થાનિક પ્રાપ્યતા વધારવા માટે તૂટેલા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો છે. ભારતની કુલ ચોખાની નિકાસમાં તૂટેલા ચોખાનો હિસ્સો લગભગ 60 ટકા છે. ભારત વિશ્વમાં ચોખાનો સૌથી મોટો નિકાસકાર છે. તે વૈશ્વિક ચોખાના વેપારમાં 40 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. ભારત 150 થી વધુ દેશોમાં ચોખાની નિકાસ કરે છે.
ભારત કેટલાક આફ્રિકન દેશોને તૂટેલા ચોખાનો મહત્વપૂર્ણ સપ્લાયર છે. પરંતુ ચાઈના એગ્રીકલ્ચરલ ઇન્ફોર્મેશન નેટવર્ક દ્વારા પ્રકાશિત એક લેખ અનુસાર, ચીન ભારતીય તૂટેલા ચોખાનો સૌથી મોટો ખરીદદાર છે. ચીને 2021માં ભારતમાંથી 1.1 મિલિયન ટન (1.1 મિલિયન ટન) તૂટેલા ચોખાની આયાત કરી હતી. ભારતે 2021માં કુલ 21.5 મિલિયન ટન ચોખાની નિકાસ કરી હતી. નિકાસનો આ આંકડો વિશ્વના ટોચના ચાર નિકાસકારો થાઈલેન્ડ, વિયેતનામ, પાકિસ્તાન અને અમેરિકાની કુલ નિકાસ કરતાં વધુ છે.
તૂટેલા ચોખાની નિકાસ પર ભારત દ્વારા લાદવામાં આવેલા પ્રતિબંધને કારણે વૈશ્વિક બજારમાં ચોખાના ભાવ વધી શકે છે. જેના કારણે ખાદ્ય મોંઘવારી દર વધી શકે છે. રુસો-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે વૈશ્વિક ખાદ્ય બજાર પહેલેથી જ સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે. યુક્રેન પર રશિયાના આક્રમણ બાદ ઘઉં અને મકાઈના ભાવમાં વધારો થયો છે. તેનાથી વિપરીત, ચોખા એકમાત્ર ખાદ્ય પદાર્થ છે જેણે પૂરતા સ્ટોકને કારણે મહાન ખાદ્ય કટોકટીના સમયમાં મદદ કરી છે. પરંતુ ભારતની નિકાસ પર લેવાયેલા નિર્ણયો હવે આ સંકટને વધારી શકે છે.
ભારતમાં વર્તમાન ખરીફ સિઝનમાં ડાંગરના પાક હેઠળના વિસ્તારમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. આવી સ્થિતિમાં ઘરેલુ પુરવઠો વધારવા માટે સરકારે આ પગલું ભર્યું છે. દેશના નાગરિકો માટે ચોખાની અછત ન હોવી જોઈએ. એટલા માટે સરકાર પુરવઠો જાળવવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરી રહી છે. રેવન્યુ ડિપાર્ટમેન્ટના નોટિફિકેશન મુજબ ચોખા અને બ્રાઉન રાઈસ પર 20 ટકા નિકાસ ડ્યૂટી લાદવામાં આવી છે.
દેશના કેટલાક રાજ્યોમાં ઓછા વરસાદને કારણે ડાંગરના વાવેતર વિસ્તારમાં ઘટાડો થયો છે. ચીન પછી ભારત ચોખાનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક છે. ચોખાના વૈશ્વિક વેપારમાં ભારતનો હિસ્સો 40 ટકા છે. ભારતે 2021-22 ના નાણાકીય વર્ષમાં 21.2 મિલિયન ટન ચોખાની નિકાસ કરી હતી. તેમાં 39.4 લાખ ટન બાસમતી ચોખા હતા. સત્તાવાર આંકડાઓ અનુસાર, આ સમયગાળા દરમિયાન નોન-બાસમતી ચોખાની નિકાસ $6.11 બિલિયન રહી હતી. ભારતે 2021-22 દરમિયાન વિશ્વના 150 થી વધુ દેશોમાં બિન-બાસમતી ચોખાની નિકાસ કરી હતી.
