જ્યારે સૌથી મજબૂત અર્થવ્યવસ્થા અને ચલણની વાત આવે છે, ત્યારે જે નામ મનમાં આવે છે તે છે અમેરિકા અને યુએસ ઇકોનોમી, પરંતુ હવે માત્ર અમેરિકન ડૉલર જ નહીં પરંતુ પાઉન્ડ, યુરો અને ભારતીય રૂપિયો પણ બધા પાછળ રહી ગયા છે.અને સપ્ટેમ્બર ક્વાર્ટરમાં , અફઘાનિસ્તાનની કરન્સી ‘અફઘાની’ સર્વશ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરતી કરન્સી તરીકે ઉભરી આવી છે, જે પોતે ખૂબ જ આશ્ચર્યજનક છે. આવું થવું સ્વાભાવિક છે કારણ કે તાલિબાનની આગેવાની હેઠળનો અફઘાનિસ્તાન વિશ્વના સૌથી ગરીબ દેશોમાંનો એક છે અને ત્યાંના લોકોને પ્રાથમિક સુવિધાઓની પણ જરૂર છે. તો પછી શું કારણ છે કે આ દેશનું ચલણ સૌથી ઝડપથી ભાગી રહ્યું છે? ચાલો સમજીએ…
બધી ચલણ પાછળ છોડી દીધી
વિશ્વ બેંકના જણાવ્યા અનુસાર, અફઘાનિસ્તાનમાં લોકો જીવન ટકાવી રાખવા માટે જરૂરી મૂળભૂત સુવિધાઓ પણ મેળવી શકતા નથી, જ્યારે નિરક્ષરતા અને બેરોજગારી પણ ચરમસીમાએ છે. વર્ષ 2021માં દેશમાં તાલિબાનના પ્રવેશ બાદ સ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ ગઈ છે. આમ છતાં અફઘાનિસ્તાનની કરન્સીનો દબદબો છે અને સપ્ટેમ્બર ક્વાર્ટરમાં તેણે વિશ્વની તમામ કરન્સીને પાછળ છોડી દીધી છે.
બ્લૂમબર્ગના એક રિપોર્ટ અનુસાર અફઘાન ચલણ આ સમયગાળા દરમિયાન વિશ્વમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરનારી કરન્સી બની ગઈ છે. 26 સપ્ટેમ્બર સુધીના ડેટા અનુસાર એક ડોલર સામે અફઘાનીનું મૂલ્ય 78.25 છે. જ્યારે 2 ઓક્ટોબર, સોમવારે 1 ડૉલર 77.751126 અફઘાની બરાબર હતો. જોકે, નિષ્ણાતો માને છે કે અફઘાન ચલણમાં આ ટૂંકા ગાળાનો વધારો છે. તેનું કારણ એ છે કે દેશમાં આર્થિક, સામાજિક અને રાજકીય અસ્થિરતા યથાવત્ છે.
જો વાર્ષિક ધોરણે જોવામાં આવે તો, અફઘાની ત્રીજા સ્થાને છે, જ્યારે કોલંબિયાનું ચલણ પેસો પ્રથમ અને શ્રીલંકન રૂપિયો બીજા સ્થાને છે. ફોર્બ્સ અનુસાર, જો આપણે વર્ષ 2023 માં વિશ્વની સૌથી મૂલ્યવાન ચલણની વાત કરીએ તો, કુવૈતી દિનાર આ સૂચિમાં સૌથી આગળ છે.
ડોલરમાં રૂપિયાના મૂલ્યમાં ચલણનું મૂલ્ય
કુવૈતી દિનાર (KWD) 269.54 રૂપિયા 3.24 ડોલર
બહેરીની દિનાર (BHD) 220.83 રૂપિયા 2.65 ડોલર
ઓમાની રિયાલ (OMR) 216.33 રૂપિયા 2.60 ડોલર
જોર્ડનિયન દિનાર (JOD) 117.62 રૂપિયા 1.41 ડોલર
બ્રિટિશ પાઉન્ડ (GBP) 103.27 રૂપિયા 1.24 ડૉલર
જીબ્રાલ્ટર પાઉન્ડ (GIP) 103.27 રૂપિયા 1.23 ડોલર
કેમેન આઇલેન્ડ્સ ડૉલર (KYD) 100.14 રૂપિયા 1.20 ડૉલર
સ્વિસ ફ્રેંક (CHF) 92.99 રૂપિયા 1.12 ડોલર
યુરો (EUR) 88.88 રૂપિયા 1.07 ડોલર
US ડૉલર (USD) 83.29 રૂપિયા 1.00 ડૉલર
છેલ્લા ક્વાર્ટરમાં અફઘાનીના મૂલ્યમાં 9 ટકાનો વધારો થયો છે, આ આંકડો તેને અન્ય મુખ્ય ચલણો કરતાં આગળ રાખે છે. ભારે નિરાશાઓથી ઘેરાયેલા અફઘાનિસ્તાનના ચલણમાં આ વધારો આશ્ચર્યજનક છે કારણ કે યુએનના મતે અફઘાનિસ્તાનમાં ગરીબી ખૂબ જ ગંભીર છે અને દેશના લગભગ 3.4 કરોડ લોકો ગરીબીમાં જીવવા મજબૂર છે. વર્ષ 2021ના આંકડા મુજબ સમગ્ર દેશની વસ્તી 4.01 કરોડ છે. વર્ષ 2020માં ગરીબી રેખા નીચે જીવતા અફઘાનીઓની સંખ્યા 1.5 કરોડ હતી. મતલબ કે તાલિબાનના આગમનના વધુ બે વર્ષ બાદ આ ગરીબોની સંખ્યામાં 1.9 કરોડનો વધારો થયો છે.
જો આપણે અફઘાન અફઘાનીમાં ઉછાળા પાછળનું કારણ જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ તો, તાલિબાન દ્વારા દેશની ચલણને મજબૂત કરવા માટે લેવામાં આવેલા પગલાંએ તેમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. દેશમાં યુએસ ડૉલર અને પાકિસ્તાની રૂપિયાના ઉપયોગની મંજૂરી નથી. અફઘાનિસ્તાનમાં ઓનલાઈન ટ્રેડિંગ પણ ગુનો છે અને આવું કરનારને જેલ થઈ શકે છે. દેશમાં હવાલાનો કારોબાર પણ ચરમસીમાએ છે અને મની એક્સચેન્જનું કામ પણ આના દ્વારા થાય છે. દાણચોરી દ્વારા અફઘાનિસ્તાન પહોંચતા અમેરિકન ડોલરની આપલે પણ આના દ્વારા આડેધડ થઈ રહી છે.
